2022-02-18

Blackout – czyli jak przetrwać, gdy zabraknie prądu?

Na Ostrzu

Nie trzeba zapuszczać się w daleko w dzicz, aby przekonać się, czym jest survival. Nieoczekiwany brak prądu, który utrzymuje się przez wiele godzin, będzie dla wielu osób dużym problemem. Jak przygotować się na taką sytuację?

 

Czym jest blackout?

Termin „blackout” w języku angielskim oznacza utratę przytomności lub zaciemnienie. Jeśli chodzi o energetykę to niespodziewana przerwa w dostawie prądu, która wystąpiła na większym obszarze. Najczęściej przyczyną jest awaria, powstała na skutek np. niekorzystnych warunków atmosferycznych – duży mróz, wichury, susza.

 

Czy wiesz, że… W Polsce ostatnia duża awaria, którą została określona terminem blackout, miała miejsce w Szczecinie w 2008 roku. W mieście zabrakło prądu na około 15 godzin. Szkoły i uczelnie odwołały zajęcia, wiele osób nie poszło do pracy, a na ulicach nie działała sygnalizacja świetlna, co utrudniało komunikację. Tak poważna awaria nie dotknęła aglomeracji szczecińskiej od zakończenia II Wojny Światowej.

Skutki blackoutu

Uszkodzenie infrastruktury sieci przesyłowej powoduje przerwę w dostawie prądu. Sytuacja może wywołać konsternację, a nawet panikę. Właśnie wtedy trzeba opanować emocje i podjąć kroki, aby zabezpieczyć najpilniejsze potrzeby, ale o tym za chwilę.

Brak energii elektrycznej skutkuje przerwami w dostawie wody, gazu i ciepła. Oznacza to, że zostaniesz pozbawiony wszelkich mediów, które dotychczas były łatwodostępne. Wodociągi, gazowania czy sieci ciepłownicze nadzorowane są przez elektronikę. Niedobór prądu uniemożliwia ich funkcjonowanie, a więc trzeba przetrwać w trudnych warunkach przez bliżej nieokreślony czas.

 

Jak przygotować się na blackout?

Sytuacja awaryjna, zabrakło prądu. Za oknem zima, a temperatura nocą to minus kilka kresek. Za oknem szaleje wiatr, pod którego naporem uginają się drzewa. Z pewnością znasz ten obrazek z survivalowych wypadów i wiesz, że to nic dobrego.

Istnieją trzy fundamentalne potrzeby, o które trzeba się zatroszczyć: ciepło, woda pitna i jedzenie. Nie bez znaczenia jest także bezpieczeństwo Twoje i Twoich bliskich, a także komfort psychiczny.

 

Komfort cieplny – ogrzewanie na czas blackoutu

Brak prądu prowadzi do wyłączenia sieci ciepłowniczej i spowoduje wstrzymanie dostaw gazu. W domu zrobi się zimno i nieprzyjemnie. Wyciągnąć dodatkowe koce, kołdry i poduszki. Przydadzą się także ciepłe ubrania. 

 

Pamiętaj! Założenie kilku warstw („na cebulkę”) zapewni lepszą izolację termiczną niż jeden grubszy ciuch. Ciepłą odzież znajdziesz w naszym sklepie.

 

W domu, gdzie funkcjonują piece opalane konwencjonalnymi paliwami (węgiel, drewno), nie powinno zabraknąć ciepła. Jeśli z jakichś względów system grzewczy nie będzie działał, można postawić na tzw. kozę lub kominek (jeśli masz do nich dostęp).

 

Dodatkowe źródła cieplne:

• turystyczna kuchenka benzynowa lub gazowa (pamiętaj o czujniku gazu),
• piecyk z ceramicznej doniczki i świec,
• biokominek (dekoracja zasilana etanolem).

 

Uwaga! Nie można ogrzewać pomieszczeń, spalając paliwa stałe wewnątrz domu. Prowadzi to do zatrucia czadem.

 

Woda

Pierwsza myśl to woda pitna, butelkowana. Dobrze mieć niewielki zapas w domu. Latem przyda się podczas spaceru z czworonogiem, na przechadzkę w parku, a jeśli masz dzieci, to wiesz, że im zawsze chce się pić. Przyda się zgrzewka wody lub baniaki 5. litrowe.

Gdy zrobi się poważnie, a z kranu leci jeszcze woda, warto napełnić kilka garnków, misek, termosów, a nawet wannę. Zapasy przydadzą się do podstawowej higieny i spłukiwania toalety. „Kranówka” jest nieustannie monitorowana pod względem zanieczyszczeń i bezpośrednio nadaje się do picia. Mimo wszystko warto ją przepuścić np. przez filtr węglowy lub wykorzystać specjalne tabletki do uzdatniania wody.

 

Gromadzenie wody to pierwsza czynność, o której trzeba pamiętać, gdy pojawi się awaria prądu.

 

 

Pomyśl o alternatywnych źródłach wody. Pierwszym zadaniem dla Ciebie będzie znalezienie takiego miejsca. Drugim, przygotowanie wyposażenia, które ułatwi transport cieczy do domu i umożliwi jej uzdatnienie.

Poza baniakami i wiadrami do transportu przydatny będzie wózek bagażowy lub rower. Każdy członek rodziny zużywa kilka litrów płynów każdego dnia. W sytuacji kryzysowej zapotrzebowanie praktycznie nie spadnie, a więc woda będzie niezbędna.

 

Jak uzdatnić wodę?

• Gotowanie – niezbędna podstawa. Niestety nie usuniesz zanieczyszczeń chemicznych i mechanicznych.
• Filtr węglowy – bardzo przydatny i praktyczny. Dzbanek i filtr to wydatek kilkudziesięciu złotych.
• Tabletki do uzdatniania wody – osoby związane z survivalem mogą mieć w swoim ekwipunku takie wyposażenie. Pozostali mogą je kupić lub stosować powyższe dwie metody.

 

Żywność 

Woda to podstawa, ale jedzenie również. Wiele osób nie kupuje produktów na zapas lub ma ich niewiele. Wiedz, że w momencie pojawienia się awarii, sklepy szybko przestaną funkcjonować. Zasilanie awaryjne kas fiskalnych w krótkim czasie się wyczerpie, a płatności kartami nie będą realizowane. Przyda się więc gotówka i czas reakcji, aby zdążyć z zakupami przed zamknięciem.

 

Zanim wybiegniesz z domu po zakupy, napełnij pojemniki wodą!

 

Niedziałająca lodówka nie będzie problemem jesienią i zimą. Żywność, która potrzebuje niskich temperatur, można wystawić na balkon lub po odpowiednim zabezpieczeniu, na parapet. Latem będzie nieco trudniej. Niemniej jednak warto wiedzieć, że chłodziarka dobrze kumuluje chłód nawet przez 24 godziny po odłączeniu od źródła zasilania. 

Mrożonki pomogą w utrzymaniu niższej temperatury. Przenoś je stopniowo z zamrażarki do lodówki. Będą się powoli rozmrażać, a przy okazji utrzymają chłód przez dłuższy czas.

Z pewnością przyda się żywność gotowa do spożycia i taka, której proces obróbki jest bardzo prosty, np. kuskus wystarczy zalać wrzątkiem. Warto zgromadzić warzywa w zalewie, kiszonki, kasze, makarony i oleje. Uzupełnieniem zapasów będzie żywność liofilizowana i konserwy.

 

Produkty spożywcze na czas blackoutu:

• konserwy,
• warzywa w zalewie,
• makarony,
• kasze (quinoa, kuskus),
• płatki owsiane,
• orzechy,
• pestki słonecznika i dyni,
• wafle ryżowe
• suchary i biszkopty,
• wafle ryżowe i kukurydziane,
• suszone owoce,
• mleko roślinne – przed otwarciem nie musi być chłodzone jak nabiał odzwierzęcy,
• oleje,
• sól, pieprz, przyprawy,
• cukier, erytrytol lub ksylitol.

 

Pozostałe produkty, które warto zgromadzić:

• środki czystości,
• pieluchy jednorazowe (jeśli masz dzieci),
• papier toaletowy,
• baterie,
• zapałki i zapalniczki,
• świeczki.

 

Jak gotować w czasie blackoutu?

Turystyczna kuchenka gazowa to przydatne urządzenie, na którym łatwo zagotujesz wodę, a nawet przyrządzisz posiłek. W niektórych domach, zwłaszcza na wsiach, butle gazowe są bardzo powszechnie stosowane w kuchniach. W momencie blackoutu warto dokupić zapas – tak na wszelki wypadek.

 

Użytkownicy kuchenek na gaz ziemny lub prąd będą w nieco gorszej sytuacji. Wówczas trzeba zadbać o alternatywę. 

 

Zastępcze urządzenia do przygotowania posiłku:

• kuchenka turystyczna,
• kuchenka na paliwa wielopaliwowe i ciekłe + zapas nafty,
• kuchenka spirytusowa,
• czajnik typu wulkan,
• kuchenka na drewno (rozpalisz ją np. na balkonie)
• ognisko przed blokiem.

 

Komunikacja ze światem, czyli łączność

Awaria prądu może ograniczyć lub wykluczyć z użytku sieci komórkowe. Gdyby jednak infrastruktura GSM w jakimś stopniu funkcjonowała, przyda się powerbank, a najlepiej kilka. Umożliwi to utrzymanie telefonu „przy życiu” i kontakt z rodziną oraz różnymi służbami. Przyda się choćby po to, aby sprawdzać komunikaty dotyczące bieżącej sytuacji.

Jako amator, w sensie miłośnik, survivalu wiesz, że wszędzie, gdzie nie ma zasięgu, telefon rozładowuje się dużo szybciej. Urządzenie nieustanie poszukuje sieci, a to zużywa baterię. Najlepiej, gdy jeden telefon będzie aktywny, a pozostali domownicy wyłączą swoje urządzenia. Zawsze może zajść potrzeba, aby zadzwonić po pomoc. Wówczas dobrze mieć alternatywę.

Większość telefonów komórkowych ma wbudowane radio. Warto je uruchomić, aby monitorować sytuację i słuchać komunikatów. Alternatywą będzie niezależne urządzenie na baterie np. stary „jamnik”, który stoi w garażu. Przyda się także radio CB i PMR.

 

Zadbaj o higienę ciała i umysłu

Nie, to nie jest reklama popularnego napoju izotonicznego. Mowa o higienie osobistej, która zmniejsza ryzyko pojawienia się chorób i infekcji. Nawet największy fan eskapad na bagna lubi po wszystkim wziąć kąpiel i czuć się czystym. Podczas blackautu nie będzie tak ekstremalnie, a przynajmniej na początku.

Do utrzymania higieny wykorzystają miskę i gąbkę. Przy ich użyciu otrzymasz efekt porównywalny do prysznica, ale przy dużo mniejszej ilości wody. Najważniejsze części ciała, które powinno się umyć to: twarz, pachy, okolice krocza, stopy i dłonie.

W przypadku braku prądu szpitale będą działały w trybie awaryjnym. Na stacjach zabraknie paliwa lub nie będzie można go zatankować. W konsekwencji nie będą jeździły karetki, które i tak trudno byłoby wezwać przy zerwaniu łączności. Warto więc zadbać o higienę, aby nie trzeba było szukać pomocy w placówkach medycznych.

Przydadzą się podstawowe leki np. środki przeciwbólowe, a także plastry, bandaże czy opatrunki na oparzenia. Dobrze wyposażona apteczka zawsze się przyda.

Trwający blockout to dla niemal każdego obciążenie psychiczne. Gdy zapadnie zmrok możesz szybciej położyć się spać. Jednak w dzień umysł będzie potrzebował zajęcia, aby nie snuć fatalistycznych wizji. Przydatne będą gry karciane, książki, naładowane czytniki e-booków czy np. gry planowe. Nie można zadręczać się negatywnymi myślami, które naturalnie się pojawią.

 

Oświetlenie

Pierwsze, co można odczuć w przypadku przerwy w dostawie prądu to brak oświetlenia. Po zmroku problem z elektrycznością zdiagnozujemy natychmiast. Awarię przetrwamy z zapasem świec i latarkami. W pierwszym wypadku poczujemy się jak bohaterowie Gry o Tron, gdzie blask płomieni rozświetli komnatę. Druga opcja przybliży nas do scenerii z Walking De… (ups!), kreskówek, gdzie kolorowe postaci opowiadają sobie zabawne historie, a snop światła skierowany jest na sufit.

Przydatnym wyposażeniem będzie latarka czołowa. Dzięki niej światło kierujesz w to miejsce, w które akurat patrzysz. Poza tym masz dwie wolne ręce, co umożliwia przenoszenie cięższych przedmiotów (np. baniaków z wodą). Pomocne będą także konwencjonalne latarki i zapas baterii, aby mrok nie potęgował uczuć strachu i niepewności.

 

Alternatywne źródła prądu dla domu

Pierwszą myślą będzie samochód, którego zdolności produkcyjne prądu ogranicza zapas paliwa w baku (lub kanistrach). Pojazd to agregat prądotwórczy z magazynem energii (akumulatorem), z którego można w dowolnym momencie korzystać.

Auto produkuje prąd stały. Jeśli chcesz wykorzystać je do uruchomienia urządzeń elektrycznych, będziesz potrzebować konkretnego typu zasilacza np. takiego do laptopów, który zmieni go na prąd zmienny. Opcjonalnie przydatna będzie przetwornica 12V/230V.

Domy wyposażone w panele fotowoltaiczne mogą, ale nie muszą mieć prądu. Wiele zależy od typu instalacji. Moduły montuje się w systemie ON GRID, OFF GRID i hybrydowym. Najczęściej spotykane jest pierwsze rozwiązanie, które nie zapewni elektryczności podczas blackoutu. Drugie i trzecie dostarczą prąd, a wsparte magazynem energii zapewnią dostęp do elektryczności także po zmroku.

Możliwości fotowoltaiki najlepiej omówić ze specjalistą, który wyjaśni, jak wyglądają konkretne rozwiązania.

 

Zadbaj o bezpieczeństwo

Przez brak prądu dostęp do służb mundurowych będzie utrudniony lub niemożliwy. Choć plaga włamań jest raczej mało prawdopodobna, to z czasem sklepy mogą być plądrowane. Jeśli zapanuje chaos, można spodziewać się desperatów szukających jedzenia lub wody, którzy będą włamywali się do mieszkań. Jednak to scenariusz na granicy klęski humanitarnej. Choć ryzyko takiej sytuacji istnieje, to jest ono niewielkie.

Zachowaj trzeźwy umysł i nie prowokuj niebezpiecznych sytuacji. Wszelkie nieprzyjemne wymiany zdań mogą skończyć się konfliktem, co zagraża życiu i zdrowiu. Warto nawiązać relacje z sąsiadami, aby się wspólnie wspierać i reagować na zdarzenia zagrażające bezpieczeństwu. Zdecydowanie lepiej i bezpieczniej jest działać w zorganizowanej grupie.

Dla własnego bezpieczeństwa, nie tylko w sytuacjach kryzysowych, pomyśl o gazie pieprzowym lub pałce teleskopowej.

Czy istnieje ryzyko blackoutu w Polsce?

Istnieją przynajmniej dwa kluczowe elementy (wyłączając konflikt zbrojny), które mogą doprowadzić do przerw w dostawie prądu. Przede wszystkim to zmieniający się klimat i rosnące temperatury. W ich efekcie częściej dochodzi do skrajnych i intensywnych zdarzeń pogodowych (tornada, susze), które powodują zniszczenia. Nie bez znaczenia jest infrastruktura energetyczna kraju. Od jej kondycji zależy sprawność całego systemu również w trudnych warunkach pogodowych.

Taki mamy klimat

Wiele osób może podejść do zagadnienia z dystansem. Należy jednak zwrócić uwagę, że naszej szerokości geograficznej warunki atmosferyczne są coraz częściej ekstremalne. Na stronie internetowej Ministerstwa Edukacji i Nauki znaleźć można informacje o zmianach klimatu w Polsce. Powstała na ten temat praca naukowa „Climate Change in Poland”, w której 30 polskich klimatologów zaprezentowało wyniki swoich badań. Ich przedmiotem był klimat, a konkretnie to jak zmieniał się na terenie dzisiejszej Polski w ciągu ostatnich 1000 lat.

"Niezwykle ważna będzie nasza umiejętność adaptacji do tych zmian klimatu"  – powiedziała w rozmowie z PAP główna redaktor książki, klimatolog prof. Małgorzata Falarz z Uniwersytetu Śląskiego.

 

Profesor Falarz uważa, że warto wiedzieć, jak zapobiegać zmianom klimatu. Co więcej, dobrze poznać ich negatywne skutki oraz zdobyć wiedzę, jak się na nie przygotować. Jako działania profilaktyczne wskazuje na budowę odnawialnych źródeł energii czy zaprzestanie wycinki lasów.

"Od połowy XX w., a szczególnie w ostatnich trzech dekadach, zmiany klimatu w Polsce następowały wyjątkowo szybko w relacji do zmian z wcześniejszych okresów. Na tak szybkie tempo zmian składają się dwa czynniki: naturalne zmiany w cyrkulacji atmosfery i promieniowaniu słonecznym, a także zmiany wywołane oddziaływaniem człowieka"  – podsumowuje prof. Małgorzata Falarz.

 

Ponadto badaczka wraz z pozostałymi naukowcami opracowali dwa scenariusze przyszłych zmian klimatu. Pierwsze dotyczą okresu do 2050 roku, a kolejne do 2100 roku. Profesor Falarz podkreśla, że istnieją różne scenariusze globalnych zmian, a ich wyniki mogą się różnić. Jednak we wszystkich analizach potwierdza się, że na obszarze Polski wzrośnie temperatura powietrza.

 

Blackout a infrastruktura elektryczna w Polsce

Sieć energetyczna w Polsce nie jest w najlepszym stanie technicznym. Wiedzą o tym władze, które systematycznie ją modernizują. Jednak tempo prac nie odpowiada zmianom w otoczeniu. Polityka klimatyczna w kraju zakłada wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w miksie energetycznym – (ogół produkowanej energii z różnych źródeł np. węgiel, wiatr). Choć kierunek zmian wydaje się rozsądny, to infrastruktura pracuje prawie na maksymalnym poziomie wydajności.

Dzieje się tak ze względu na dynamicznie rosnąć liczbę instalacji fotowoltaicznych w kraju. Prosumenci, czyli jednocześnie producent i konsument wprowadzają nadwyżki do sieci, która pełni funkcję magazynu. Niestety jest on wiekowy i bardzo obciążony, co niesie ryzyko pojawienia się awarii. Oczywiście nie można dyskredytować paneli fotowoltaicznych. Problemem jest niewydolna sieć, której awaria może być problematyczna zarówno dla właścicieli instalacji, jak i pozostałych użytkowników prądu.

Warto zaznaczyć, że w 2020 roku w Polsce zużyto 165 TWh energii elektrycznej. We własnym zakresie wyprodukowaliśmy 152 TWh, a pozostałe 13 TWh kupiliśmy. Był to największy import prądu w historii kraju.

Zmieniająca się pogoda, rosnące zapotrzebowanie na energię elektryczną i zagrożenia dotyczące infrastruktury elektrycznej pokazują, że ryzyko blackoutu jest realne. Trudno jednak oszacować prawdopodobieństwo jego wystąpienia. Nie wiemy, czy huragan lub orkan wyrządzą szkody, a jeśli tak, to jakie będą ich skutki. Ta niepewność powinna dać do myślenia w kwestii zabezpieczenia się na ewentualność dłuższej przerwy w dostawie prądu.

 

3 największe blackouty w historii

Problemy z dostawami prądu traktujemy, jako coś przejściowego. Wydaje się, że dłuższa (kilkanaście godzin) czy kilkudniowa przerwa w dostawach energii elektrycznej jest mało realna w naszej strefie klimatycznej. Badania profesor Falarz i pozostałych naukowców przeczą temu twierdzeniu. Sprawdźmy, jak duże potrafią być skutki blackoutu.

 

Blackout w Pakistanie w 2016 r.

Dłuższa przerwa w dostawie prądu objęła 80% kraju. W sumie aż 140 milionów osób nie miało elektryczności. Za problem odpowiedzialni byli rebelianci, którzy wysadzili w powietrze linię w dystrykcie Naseerabad. 

Infrastruktura w kraju jest mocno wyeksploatowana. Problemy w jednym miejscu prowadzą do reakcji łańcuchowej, czego skutkiem jest brak prądu w różnych zakątkach kraju.

 

Blackout w Indiach w 2001 r.

Awaria z 2001 roku pozbawiła prądu 230 milionów osób. Stanęły pociągi, zakłady przemysłowe i całe miasta. Wszystko to przez usterkę w stanie Uttar Pradesh. Powodem jej powstania były nieodpowiednie i słabe urządzenia przesyłowe. Problem rozwiązano po 20 godzinach, a straty wyceniono na 5 miliardów rupii.

 

Blackout w Indiach w 2012 r.

Jak dotychczas to największa tego typu awaria na świecie. W jej następstwie, prądu pozbawionych było 620 milionów ludzi (około 50% ludności kraju i 9% populacji świata). Źródłem usterki był nadmierny pobór energii przez niektóre stany.

 

Pozostałe duże blackouty:

• USA i Kanada – 1965 rok – 30 milionów osób pozbawionych prądu,
• Brazylia – 1999 rok – 90 milionów osób pozbawionych prądu,
• USA i Kanada – 2003 rok – 50 milionów osób pozbawionych prądu,
• Włochy – 2003 rok – 57 milionów osób pozbawionych prądu,
• Indonezja – 2005 rok – 100 milionów osób pozbawionych prądu,
• Brazylia i Paragwaj – 2009 rok – 87 milionów osób pozbawionych prądu,
• Turcja – 2015 rok – 70 milionów osób pozbawionych prądu.

Blackout – bądź gotowy na brak prądu!

Elektryczność to fundament naszego funkcjonowania. Potrzebujemy lodówek, smartfonów, komputerów, a także długiej listy maszyn i urządzeń, które do działania wykorzystują prąd. Bez niego, nawet wezwanie pomocy będzie niemożliwe lub znacząco utrudnione. Warto więc zastanowić się i przemyśleć, jak zachować się w przypadku dłuższej przerwy w dostawach prądu.

 

Czy blackout w Polsce jest realny? Tak. Naukowcy, których badania przytoczyliśmy w niniejszym artykule, pokazują, że klimat na obszarze naszego kraju się ociepla. Następstwa takiej sytuacji są bardzo różne. Trzeba liczyć się z większą ilością intensywnych zjawisk pogodowych, które swoją siłą mogą uszkodzić lub zniszczyć infrastrukturę elektryczną.

Choć linie są sukcesywnie modernizowane i wymieniane, to prace posuwają się zbyt wolno w porównaniu do zmieniającego się otoczenia. Przyrost instalacji fotowoltaicznych nie jest bez znaczenia dla kondycji sieci. Problem należy niezwłocznie rozwiązać, aby uniknąć, a przynajmniej zminimalizować ryzyko pojawienia się usterek.

Uwzględniając rosnące ryzyko wystąpienia powyższych czynników, można przypuszczać, że blackout jest realny. Warto wiedzieć, jak się zachować i co przygotować na wypadek dłuższego niedoboru prądu. Temat nagłej przerwy w dostawie prądu jest bardzo żywy w Niemczech, Austrii, Hiszpanii i Szwajcarii. Obywatele dostają informacje o potencjalnym zagrożeniu braku prądu i o tym, jak się przygotować na taką sytuację. Powstają nawet na ten temat filmy instruktażowe.

Survivalowe umiejętności i instynkt przetrwania to świetne kompetencje, aby zareagować na tak nieprzewidziane wydarzenie, jakim jest blackout. Spędzony czas w dziczy i zdobyte doświadczenie pomogą przetrwać w miejskiej dżungli. Zwłaszcza w sytuacjach kryzysowych.

 

Zajrzyj do naszego sklepu. Znajdziesz tam przydatne wyposażenie na wyprawy w teren i na czas blackoutu.

 

Bibliografia:

1. https://geex.x-kom.pl/lifestyle/blackout-jak-bezpiecznie-przetrwac-brak-pradu/
2. https://www.urzadzamy.pl/nie-przegap/newsy/jak-przygotowac-sie-i-przetrwac-blackout-poradnik-aa-3YGk-BqKg-rfcv.html
3. https://energetyka24.com/elektroenergetyka/jak-przygotowac-sie-na-blackout-poradnik-energetyka24-komentarz
4. https://domowy-survival.pl/jak-przygotowac-sie-jak-przetrwac-blackout/
5. https://www.energetyka-polska.pl/blackout-co-to-jest-jaka-byla-najwieksza-awaria-zasilania-w-historii/
6. https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C90280%2Cjak-zmienia-sie-klimat-w-polsce-nowe-badania.html