Legalne przeszukiwanie zabytków wykrywaczem metali – jak zdobyć pozwolenie?
Poszukiwanie metali jest interesującym zajęciem, którego podejmuje się coraz większa liczba zafascynowanych odkrywaniem zakopanych w ziemi skarbów osób w różnym wieku. Przekopywanie lasów, plaż i wielu innych miejsc to zajęcie, które ekscytuje i wywołuje satysfakcję, pozwalając poczuć się jak prawdziwy odkrywca. Jeżeli jednak chcesz poczuć się jak prawdziwy odkrywca i przeszukiwać zabytkowe budowle i tereny, musisz mieć stosowne pozwolenie, aby robić to legalnie. Jak je zdobyć?
Jak działają wykrywacze metali?
Wykrywacze metali są urządzeniami, których działanie opiera się na zjawisku indukcji elektromagnetycznej. Detektor wytwarza pole potrafiące przeniknąć do gruntu. Jeżeli wytwarzane przez niego fale natrafia na właściwy obiekt, w odpowiedzi tworzy on własne pole elektromagnetyczne. Wykrywacz metali może wykryć to pole i poinformować o tym użytkownika za pomocą odpowiedniego sygnału.
Elementem, który odpowiada za wysyłanie i odbieranie fal elektromagnetycznych, jest cewka detektora. Innymi segmentami wykrywacza metali są panel kontrolny i źródło zasilania
Czy poszukiwanie metali jest legalne?
Jeżeli planujesz poszukiwanie metali na terenach zabytkowych, konieczne jest stosowne pozwolenie, które uregulowane jest Ustawą z dnia 23 lipca 2023 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. 2003 Nr 162 poz. 1568). Warto przy tym podkreślić, że polskie przepisy w jednoznaczny sposób nie definiują pojęcia zabytek, co niestety pozostawia szerokie pole do interpretacji.
Słownik PWN określa zabytek jako „starą i cenną rzecz lub budowlę o dużej wartości historycznej i naukowej”. Z kolei leksykon języka polskiego definiuje go jako „obiekt lub przedmiot mający szczególną wartość ze względu na wiek lub walory estetyczne”. Z tego też powodu chęć poszukiwania takich artefaktów jak monety czy biżuteria nie wiąże się z koniecznością posiadania zezwolenia konserwatora.
Gdzie legalnie można szukać metali?
Wykrywacz jest w stanie wykryć i zlokalizować różnego rodzaju metale, takie jak miedź, złoto i srebro. Z tego też powodu możesz bez problemu wybrać się na poszukiwanie ciekawych artefaktów, takich jak monety, biżuterię – pierścionki, sygnety, obrączki, przypinki – oraz inne interesujące przedmioty.
Jeżeli nie posiadasz stosowanego zezwolenia na przeszukiwanie terenów zabytkowych, musisz omijać takie lokalizacje jak stanowiska archeologiczne i inne miejsca o charakterze historycznym. Jeśli nie jesteś pewny, jaki tereny masz omijać, możesz sprawdzić to w udostępnionej przez poszczególne gminy dokumentacji.
Zezwolenie musisz więc posiadać jedynie w momencie, kiedy poszukujesz zabytków. Z tego powodu potencjalnymi znaleziskami powinny być monety, biżuteria i inne drobne przedmioty które ktoś inny mógłby zgubić. W tym celu warto udać się w miejsce, które jest masowo odwiedzane przez ludzi – zaliczają się do nich miejsca biwakowe, tereny piknikowe, parki, place zabaw lub plaże.
Poszukiwanie metali na terenie zabytków – co mówi prawo?
Samo posiadanie sprzętu do poszukiwania metali nie wymaga pozwolenia. Urzędowa zgoda jest niezbędna dopiero w momencie, jeżeli zależy Ci na przeszukiwaniu terenów zabytkowych w celu odkrywania przedmiotów historycznych. O jakich terenach mowa? Nie jest to takie proste, ponieważ Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad nimi z dnia 23 lipca 2003 roku definiuje taki obiekt jako: „nieruchomość lub rzecz ruchomą, ich części lub podzespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki lub zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową”.
Nie jest to jednak takie oczywiste, ponieważ w rzeczywistości ocena tego, czy dany przedmiot, kategoria przedmiotów lub teren w rozumieniu ustawy jest zabytkowy, uzależnione jest od opinii specjalistów pracujących w Wojewódzkich Urzędach Ochrony Zabytków (WUOZ).
Dużym utrudnieniem jest określenie obiektu czy przedmiotu jako zabytek, ponieważ dla jednego konserwatora mogą one spełniać kryteria określone w definicji ustawowej, dla innego zaś nie z powodu braku wartości historycznej, artystycznej lub naukowej. Ocenienie więc obiektu jako zabytek jest kwestią mocno indywidualną.
Tego typu utrudnienia, to znaczy rozbieżności w kwalifikacji przedmiotów jako zabytków, a także bardzo często nieprzychylne nastawienie środowiska konserwatorsko-archeologicznego do poszukiwaczy sprawiają, że uzyskanie stosownego pozwolenia na przeszukiwanie zabytków jest bardzo trudne i wymaga ogromnej cierpliwości, mimo że bardzo wiele ubiegających się o nie osób posiada dużą wiedzę i umiejętności.
Archeolodzy i konserwatorzy zabytków nie są chętni w wydawaniu takich zezwoleń, ponieważ bardzo często obawiają się zniszczeń, które mogłoby spowodować amatorskie przeszukiwanie terenów. Dla pasjonatów zaś bardzo ważny jest nie tylko znaleziony przedmiot, ale także kontekst miejsca danego znaleziska.
Brak pozwolenia na poszukiwanie metali na terenach zabronionych – konsekwencje prawne
Przyjmuje się, że w całej Polsce jest nawet około 100 tysięcy detektorystów, jednak w przeciągu roku zaledwie promil z nich otrzymuje pozwolenie na przeszukiwanie zabytków, co przekłada się na zaledwie kilkaset osób. Artykuł 36 ustęp 1 podpunkt 12 Ustawy o ochronie zabytków jasno mówi, że poszukiwanie ukrytych lub porzuconych zabytków ruchomych, w tym również pamiątek archeologicznych, przy użyciu wszelkiego rodzaju urządzeń elektronicznych i technicznych, a także sprzętu do nurkowania wymaga pozwolenia miejscowo właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków.
Nieposiadanie takiego dokumentu jest surowo karane. Należy wiedzieć, że od 2018 rok w razie przeszukiwania zabytków, a przy tym braku stosownego zezwolenia bądź naruszenie warunków zapisanych w takim dokumencie, jest kwalifikowane jako przestępstwo, przy czym wcześniej określane było wykroczeniem.
Artykuł 109 c Ustawy o ochronie zabytków jasno określa, że:
„Kto bez pozwolenia albo wbrew warunkom pozwolenia poszukuje ukrytych lub porzuconych zabytków, w tym przy użyciu wszelkiego rodzaju urządzeń elektronicznych i technicznych oraz sprzętu do nurkowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”.
Jeżeli zaś zajdzie podejrzenie niszczenia stanowiska archeologicznego, sprawca może zostać skazany nawet na 8 lat pozbawienia wolności.
Jak uzyskać pozwolenie na przeszukiwanie zabytków?
Aby móc legalnie przeszukiwać zabytki, należy otrzymać stosowne pozwolenie na wykonywanie czynności poszukiwawczych na terenach historycznych. W tym celu trzeba złożyć formularz wniosku, który należy złożyć do wojewódzkiego konserwatora zabytków właściwego dla miejsca poszukiwań.
Dokument można znaleźć na stronie internetowej właściwego miejscowego WUOZ-u. We wniosku należy podać:
- dokładny opis miejsca planowanych poszukiwań wraz z określeniem dokładnych współrzędnych geodezyjnych lub geograficznych. Można też podać nazwę albo numer obrębu ewidencyjnego z numerami działek ewidencyjnych;
- dane osoby samodzielnie prowadzącej poszukiwania lub kierującej grupą poszukiwawczą. Dokument ten warto okazać, aby podkreślić posiadane doświadczenie, wiedzę i umiejętności;
- uzasadnienie złożenia wniosku – może to być zainteresowanie tematyką czy historią terenu.
Oprócz tego do wniosku należy dołączyć:
- program poszukiwania określający zakres i sposób prowadzenia poszukiwań, w tym również wykorzystywany sprzęt);
- dokument potwierdzający posiadanie przez wnioskodawcę tytułu prawnego do korzystania z nieruchomości, jeśli dotyczy własnego terenu;
- zgodę właściciela lub posiadacza nieruchomości na prowadzenie poszukiwań – dotyczy to terenów, których wnioskodawca nie jest posiadaczem;
- jeśli zaś dotyczy, należy dostarczyć zgodę dyrektora parku narodowego albo regionalnego dyrektora ochrony środowiska na prowadzenie poszukiwań;
- mapę topograficzną obszaru poszukiwań w skali 1:10 000 lub większej, lub prezentację kartograficzną bazy danych obiektów topograficznych (BDOT10k);
- dowód uiszczenia opłaty skarbowej za wydanie decyzji w wysokości 82 zł.
Jeżeli chcesz zostać detektorystą, czeka Cię załatwienie kilku formalności. Po tym jednak możesz bez przeszkód poszukiwać skarbów w niezwykłych, historycznych i owianych tajemnicą miejscach! Będzie Ci do tego niezbędny wykrywacz metali, który znajdziesz w sklepie NaOstrzu. Posiadamy szeroki asortyment, który dostosowany jest do bardziej i mniej zaawansowanych odkrywców – zapraszamy do kontaktu.
